Làm từ thiện với tâm bồ đề

    Nguyên động lực của việc đi làm từ thiện là từ bi và trí huệ  ( hiểu và thương ) .  Trí huệ và từ bi là hai mặt của tâm Bồ Đề  ( Bohdicitta) . Đi làm từ thiện mà đánh mất tâm Bồ Đề thì việc làm đó trở nên vô bổ và có nguy cơ tạo nghiệp . Kinh Hoa Nghiêm cảnh báo :
Vong  thất Bồ Đề tâm , tu chư thiện pháp , thị danh ma nghiệp "
 ( quên mất tâm Bồ Đề , tu các thiện pháp , đều là việc làm của ma  ) . Trong luật sa di cũng có câu : " Kim nhân bất năng như thị hành từ " ( Người đời nay không biết thực hành lòng yêu thương một cách như vậy ) . Chữ "như vậy"  ở đây có nghĩa là không kiên cố Bồ Đề tâm .
    Thế nhưng Bồ Đề tâm là gì ?

 Bồ Đề tâm là lòng Bồ Đề , là tâm Phật , là lòng giác ngộ . Hiểu hết ý nghĩa phong phú của Bồ Đề tâm là đạt đến giác ngộ viên mãn . Chính Bồ Đề tâm làm cho Bồ Tát thành Bồ Tát , làm cho Phật thành ra Phật . Không có Bồ Đề tâm sẽ không có cái gọi là giáo hội ,  tăng đoàn ; ngay cả các hoạt động từ thiện cũng trở nên vô nghĩa .
    Bồ Đề tâm có hai mặt : Từ Bi , Trí huệ . Từ bi được hoạt hiện bằng phương tiện thiện xảo qua năm ba la mật : bố thí , trì giới , nhẫn nhục , tinh tấn , thiền định . Phương diện này thuộc về tục đế .
   Còn trí huệ ba la mật còn gọi là Bát Nhã ba la mật , hay còn gọi là  Không tính . Phương diện này thuộc về chân đế .
   Trong sáu ba la mật nói trên thì trí huệ ba la mật là bình chứa của tất cả ba la mật khác . Nếu bình chứa không được nung kỹ thì tất cả những thứ được  chứa trong đó sẽ bị rò rỉ . Nói tắt , trí huệ ba la mật là căn bản của sáu ba la mật .
  Bồ Đề tâm nói gọn lại là từ bi và trí huệ , là tâm bồ tát , là tâm Phật . Tâm Phật khác với tâm chúng sinh ở chỗ tâm chúng sinh  ( gọi là nhất thiết chủng trí ) có đầy đủ yêu thương , hờn giận , si mê, trí lực , khổ đau , hạnh phúc . Còn tâm Phật gọi là bình đẵng tánh trí : Không còn phân biệt , không kẹt vào tướng , không kẹt vào khái niệm , không kẹt về ngã , về nhân , về chúng sanh , về thọ giả ...
  Tán thất Bồ Đề tâm tức là đánh mất tâm Phật , mất cả Bồ Tát hạnh . Đi làm từ thiện là thực hiện hạnh Bồ Tát . Một cư sĩ bình thường có thể thọ Bồ Tát giới và thực hành hạnh Bồ Ttrong thế giới tục đế . Bồ Tát đi thánh hóa cuộc đời nhưng nếu đánh mất Bồ Đề tâm thì sẽ bị đời tục hóa . Kinh Phổ Minh Bồ Tát nêu ra bốn điều khiến cho Bồ Tát đánh mất Bồ Đề tâm như sau :
   1/ Lường gạt thầy dạy đạo của mình , không tôn kính những pháp môn và những kinh Phật mà mình đã được truy dạy
  2/ Gây tạo sự ngờ vực không xác đáng và sự ân hận hối tiếc vô cớ vào trong lòng người khác
  3/ Chửi rủa phỉ báng những kẻ cầu đạo đại thừa  , rồi bêu xấu họ khắp nơi
  4/  Xun xoe nịnh hót và lòng dạ quanh co , không được thẳng thắn thật lòng khi tiếp xúc tùng sự với người đời .
     Một khi phạm vào các điều nói trên ( trong kinh Phổ Minh ) thì các hành giả đã đánh mất Bồ Đề tâm của mình . Và như vậy thì việc bố thí , trì giới , ....đều trở nên vô nghĩa .
   Đi làm từ thiện thì cần phải kiên cố Bồ Đề tâm , phải có tâm bình đẵng , tánh trí , vô phân biệt trí . Bài thi kệ của Lục Tổ Huệ Năng sau đây nói về tâm vô trước trong cảnh hồng trần :

   Ngột ngột bất tu thiện 
  Đằng đằng bất tạo ác 
  Tịch tịch đoạn kiến văn
   Đảng đảng  tâm vô trước 

Tạm dịch :

     Trơ trơ không tu thiện 
     Lăng xăng không tạo ác 
     Tẩy trừ tâm phân biệt 
     Hiển bày tâm vô trước 

       Tâm vô trước là tâm không còn phân biệt . Đi làm từ thiện mà còn vướng , còn chấp , còn nhân , còn ngã , ....thì vô tình đã đánh mất  hết Bồ Đề tâm !