Cứu cánh biện minh cho phương tiện là mệnh đề được lập đi lập lại như một châm ngôn hành động . Nếu cứu cánh biện minh được cho phương tiện thì hóa ra tất cả mọi phương tiện đều tốt ( Tous les moyen sont bon )?!
Phương tiện ví như con đường đưa ta đến cùng đích . Cũng như đạo là con đường dẫn đến thánh triết . Cứu cánh của việc tu trì , hành đạo là giải thoát . Hành giả muốn đạt đến trạng thái NIẾT BÀN TỊCH DIỆT thì phải đi trên tám con đường CHÁNH ( bát chánh đạo ) . Vậy giữa phương tiện và cứu cánh có một tương quan mật thiết . Phương tiện tốt mới đạt mốc tốt . Đôi đũa là phương tiện gắp thức ăn đưa vào miệng ; nếu đũa bẩn thì mục đích cuối cùng của việc ăn uống sẽ không tốt . Bàn tay là phương tiện để làm biết bao nhiêu việc ; nhưng nếu với BÀN TAY BẨN ( main sale) thì chỉ tạo ra ác nghiệp .
Suy rộng ra trong cuộc nhân sinh , để được tồn tại , duy trì sự sống ai ai cũng phải có một nghề để sinh nhai . Nghề nghiệp được coi như phương tiện để độ nhật mưu sinh . Tự thân của nghề không xấu chỉ có con người hành nghề xấu ! Nghề nào cũng có cái ĐẠO của nó - xưa gọi là ĐẠO NGHỆ . Làm nghề mà không giữ đạo của nghề thì dù có tồn tại cũng không trở thành người đúng nghĩa !
Nghề làm chính trị vốn dĩ là nghề cao quý vì nó ảnh hưởng đến vận mạng ủa quốc gia , dân tộc . Làm chính trị mà sai lầm sẽ đưa cả dân tộc xuống vực thẳm !Sai lầm lớn nhất trong chính trị là dùng phương tiện bẩn : LỪA MỊ , DỐI TRÁ với dân , ĐÀN ÁP , KHỦNG BỐ , THỦ TIÊU ... các thành phần đối kháng !
Làm khoa học , nghiên cứu phát minh , sáng chế những tiện ích cho đời sống . Đạo đức lương tâm của nhà khoa học là làm sao bảo đảm được yếu tố an toàn - khi phát hiện sản phẩm có lỗi kỹ thuật hoặc sai sót có nguy cơ gây tai nạn cho người tiêu dùng thì phải tức tốc thu hồi ngay !
Nghề làm thầy thuốc mà không có y đức thì dễ trở thành kẻ sát nhân có bằng cấp !
Làm kinh tế mà không có tài vạch ra kế sách phát triển bền vững thì chỉ làm xâm hại môi trường , làm ô nhiễm môi sinh ; đã không kinh bang tế thế mà còn đưa đất nước trở thành yếu kém nghèo đói!
Vậy thì , luận điệu cho rằng mọi phương tiện đều tốt cho một cứu cánh nào đó , là hồ đồ , lấp liếm , bao che cho hành động thiếu lương thức . Với bàn tay bẩn , phương tiện bẩn ...sẽ không bao giờ có kết cục sạch . Không thể đem cứu cánh để biện minh cho phương tiện ; vì cứu cánh nào cũng mang dấu tích của phương tiện ! Vả lai , cứu cánh hay mục đích tối thượng còn ở phía trước ...