Phải chăng xã hội Trung Quốc hiện nay là một xã hộị lý ?

Hôm thứ sáu ngày 21/10/2011 báo đài đưa tin một bé gái (TQ )2 tuổi bị 18 người qua đường phớt lờ sau khi bị xe tải cán và bị thương nặng trên đường phố .Bé Duyệt bị một chiếc xe tải đâm ngã ra đường , rồi sau đó bị một chiếc xe tải khác lớn hơn cán ngang qua người lần nữa tại thành phố Phật Sơn thuộc tỉnh Quảng đông . Mãi đến người thứ mười chín - một người dọn rác -mới  đưa cháu bé vào vỉa hè và kêu gọi mọi người giúp đỡ .Cũng ở TQ vào năm 2006 một người đàn ông đã tìm cách giúp một người phụ nữ lớn tuổi bị ngã ,sau đó ông bị truy tố với lý do sự can thiệp của ông vào thời điểm đó là vi phạm các qui định của chính phủ về trình tự xử lý nạn nhân trong các vụ tai nạn .Xâu chuỗi các vụ việc trên đây ta có thể hình dung xã hội TQ hiện nay là một xã hội lý
       Trước hết thế nào là một xã hội lý ?Ta có thể tạm thời định nghĩa xã hội lý là một xã hội duy lý một cách độc đoán .Trong xã hội duy lý chỉ có suy tư thiếu cảm xúc và đời sống thật .Con người trong kiểu xã hội nầy chỉ cần thành công chứ không cần thành nhân .Thậm chí cũng không có con người đích thực . Nói như cách nói của Emerson" Chúng ta chưa từng được thấy một NGƯỜI "trong khi một con người toàn diện và đích thực phải hội đủ ba phương diện :Ý-tình -chí (lý trí ,tình cảm và hành động ).Con người trong xã hội lý là con người của những phần mãnh manh mún (framents). Về phần lý trí thì đó là loại lý trí kê tính đo lường ; về hành động thì đó là hành động duy ý chí , xem mọi phương tiện đều tốt cho mục đích cứu cánh (tous les moyens sont bons).Thời phong kiến người ta gọi mô thức nầy là bá đạo thay vì vương đạo .Mô thức xã hội nầy dựa vào pháp trị thay vì nhân trị .Nhà cầm quyền dựa vào luật pháp , vào thuyết lý , ý hệ chứ không dựa vào kinh điển .Ở TQ thời tiên Tần các vua chúa dựa vào tứ thư ngũ kinh của nho gia đặc biệt là kinh dịch để xếp đặt giềng mối kỷ cương cho quốc gia xã tắc .Các danh sĩ, hiền tài dựa vào kinh điển để đi du thuyết . Kịp đến thời Tần Thỉ hoàng có chủ trương đốt sách chôn nho rồi dựa vào học thuyết pháp trị của Lý Tư và Hàn Phi để cai trị . Thành công của Tần Thỉ hoàng là thống nhất được sáu nước và xây được Vạn lý trường thành . Nhưng thất bại chua xót nhất của xã hội Trung Hoa thời ấy là thiếu tình người , thậm chí thiếu cả tình máu mủ ruột thịt .Hàn Phi và Lý Tư chế định ra một thứ pháp chế quá lạnh lùng khắc nghiệt và tàn nhẫn để trị an xã tắc . Hai ông nầy mượn sách của Hoàng Đế Lão Tử chủ trương rằng đối với người dân chỉ có thể làm cho họ giống nhau răng rắc chứ không cần cho họ hiểu biết nhiều ( dân khả sử do bất khả sử tri ).Đó là một chánh sách ngu dân .
    Thời đại ngày nay nhiều quốc gia xây dựng nhà nước pháp quyền, dùng luật pháp để quản lý xã hội .TQ đất rộng người đông muốn bình thiên hạ không có con đường nào khác hơn là dùng pháp quyền . Đó là điều hiển nhiên . Thế nhưng luật pháp dù có chặt chẻ và nghiêm minh đến đâu vẫn có nhiều kẻ hở . Chính những nhà làm luật La Mã sau khi viết xong một bộ luật luôn có kèm theo một câu :" Hãy coi chừng ! Quá công bình quá bất công ". Vì vậy trong hệ thống tư pháp luôn luôn có luật sư bào chữa cùng với nhà văn nhà báo phóng viên ...để chế tài sự cứng nhắc của luật pháp .Nhưng những luật sư và những người cầm bút có phát huy được tác dụng của mình hay không còn tùy thuộc vào mức độ độc lập trong tác nghiệp . Học gỉa Nguyễn Hiến Lê trong hồi ký của mình đã viết  :Trong một xã hội mà nghề luật sư và nghề cầm bút không phải là nghề tự do thì xã hội ấy không phải là xã hội tự do ". TQ vào thời kỳ cách mạng văn hóa đã tẩy chay Khổng giáo , xóa sạch kinh điển tạo ra lổ hỗng to lớn về đạo đức làm người - giữa con người với con người sống với nhau bằng lý chứ không bằng tình . Hai chữ nhân nghĩa  của Khổng Mạnh nói lên quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người , giữa cá nhân và cộng đồng ( chữ nhân được cấu thành bởi bộ nhân đứng và chữ nhị , còn chữ nghĩa cấu thành bởi chữ dương -bầy đàn-và chữ ngã - cá nhân -).Nhờ có kinh điển mà đời sống tâm linh được di dưỡng , triển nở và bảo tồn. Tâm linh là cái gì mang tính phổ quát xét như là bản thể của vũ trụ ( numen). Tâm linh là cái gì huyền bí đáng sợ nhưng có sức lôi cuốn hấp dẫn . Kinh dịch cho Thần là vô phương tức là không có phương nào nhất định nhưng lại vô sở bất tại tức là không đâu không có . Thời phong kiến các quan lại không dám làm việc xấu ác vì sợ Thần, dân oán giận .Trong kinh phật coi tâm linh là bản thể chân như tức là Như lai tạng :
Tại thế vi nhân thân 
Tâm vi Như Lai tạng 
Chiếu diệu thả vô phương
Tầm chi  cánh tuyệt khoáng 
(Ở đời làm thân người  Tâm là Như Lai tạng Chiếu rọi phắp muôn phương  Nếu tìm không thấy bóng ).
    Đời sống người dân trong một xã hội lý nghèo nàn tâm linh vì không có kinh điển làm chỗ sở y . Và hệ quả tất yếu là trở nên vô cảm vô tình vô tâm như ta đã thấy . Ngay như đồ ăn thức uống cũng bị pha chế bằng những thứ dơ bẩn , đồ chơi trẻ em thì có chất độc hại ...; chưa kể nạn hàng giả hàng nhái hàng dởm tràn lan . Một xã hội mà sự lừa đảo dối trá được xã hội hóa thì không việc gì người ta không làm . Án tử hình tăng nhưng tội phạm thì không giảm . Miễn là qua mặt được luật pháp thì không còn sợ gì cả .Bởi vì họ không tin quỷ Thần , không trọng hiền Thánh , không sợ quả báo...Xã hội Âu Mỹ vẫn coi trọng pháp quyền, quản lý xã hội bằng pháp chế song bên cạnh đó họ có luật sư hành nghề tự do và đặc biệt họ cũng có kinh thánh . Kinh Thánh tuy chưa phải là kinh điển song cũng thay thế được kinh điển để quan phòng những việc xấu , ác .Họ làm gì cũng " vì Chúa ". Tổng Thống khi tuyên thệ nhậm chức cũng phải đặt tay lên kinh Thánh . Thì ra tôn giáo , tín ngưỡng cũng hổ trợ một cách đắc lực cho chính quyền trong việc hiền lương hóa con người , lành mạnh hóa xã hội . Như Nguyễn Du đã nói " Ngoài thì là lý nhưng trong là tình " . Một trong những yếu tố để trở nên con người đích thực là lương thức và lòng trắc ẩn . Sự việc một em bé 2 tuổi nằm bất tỉnh trên vũng máu mà người qua kẻ lại không ai quan tâm đoái hoài là hiện tượng băng hoại của một xã hội duy lý . Ở các nước văn minh tiến bộ có luật phạt tù kẻ thấy người lâm nạn mà không cứu giúp . Nhưng ở TQ lại  có luật truy tố người có hành vi can thiệp xử lý nạn nhân trong các vụ tai nạn với tội danh :Vi phạm các quy định của chính phủ về việc trình tự xử lý nạn nhân .Cứu người như cứu hỏa mà làm theo "trình tự " thì quá muộn rồi !Em bé Duyệt Duyệt tử vong là do con người mất tính người , do không có lòng trắc ẩn , do máu lạnh...Con người có máu lạnh là sản phẩm của một xã hội lý .Về mặt pháp lý không có quyền trừng phạt những người không giúp đỡ Duyệt Duyệt .Cư dân mạng TQ có người đưa ý kiến "sẽ thích hợp hơn nếu làm ra luật thưởng chứ không trừng phạt những người không giúp đỡ "  Một người khác cảnh báo " Sự cố Duyệt Duyệt nhắc chúng ta rằng TQ đang ở đâu trong bậc thang đạo đức !". Một người khác chua chát :" Vĩnh biệt bé và đừng có sinh ra ở TQ vào kiếp sau nữa " .Mới  đây, các nhà lãnh đạo TQ tuyên bố với thế giới rằng sẽ xây dựng nền văn hóa TQ thành siêu cường văn hóa trên thế giới ...Không biết cái siêu cường văn hóa đó dựa vào đâu ?!

Trung Hoa là một đất nước đáng tự hào về một nền văn minh tối cổ ngang tầm với Hy lạp , Ấn độ ...Đất nước nầy đáng tự hào bởi có những nhà tư tưởng vĩ đại có tầm ảnh hưởng chẳng những đến khu vực mà còn ảnh hưởng cả thế giới . Đó là chưa kể đến những áng thơ Đường uyên thâm , trác việt .Nhưng TQ ngày nay đạo đức xuống cấp - sự gian dối thành dịch bệnh , tình người thì bị gọt giũa nhiều góc cạnh . Phải chăng xã hội TQ quá sùng bái pháp chế thay vì sùng bái kinh điển như các vương triều xưa cũ . Xã hội lý đã biến con người thuộc giống hữu tình thành giống vô tình :
    Giang hà nhật hạ nhân ô trọc
   Thiên địa lô trung thục hữu tình *



* Nước sông mỗi ngày mỗi cạn , người người ô trọc . Trong cái lò của trời đất biết ai là giống hữu tình đây ?!