KHÚC HẬU ĐÌNH HOA VÀ BÀI THƠ BẠC TẦN HOÀI

                                Thương nữ bất tri vong quốc hận 
                                Cách giang do xướng Hậu đình hoa 

Hai câu cuối của bài thơ " Bạc Tần Hoài "(  Tần Hoài Dạ Bạc ) đã từng gây hoang mang tranh cải cho hậu thế . " Không biết mối hận mất nước " thì đã rõ , nhưng khúc " Hậu Đình Hoa " là khúc gì mà ghê gớm lắm vậy ?  Xin thưa là vì bài ca nầy có liên quan đến việc mất nước , đến người sáng tác ra nó , đến thân phận ca nhi , đào hát , đến thái độ của thi hào Đỗ Mục  trong bài " Bạc Tần Hoài" và dư chấn của bài thơ .
 Có thể tóm lược xuất xứ của bài thơ nầy như sau : Hậu Đình Hoa là một trong ba tập thơ do Trần Thúc Bảo  thường được biết đến trong sử sách là Trần Hậu Chủ đời hậu Trần , thời Nam Bắc triều ( 420- 587) bên Tàu  - tập hợp các bài thơ sáng tác trong các buổi tiệc tùng , vui chơi giải trí cùng các quan học sĩ. Khúc " Hậu Đình Hoa " được phổ nhạc từ một bài thơ hay nhất trong tập thơ củng tên . Bài thơ có nội dung ca ngợi vẻ đẹp của Trương Lệ Hoa - người được Trần Hậu Chủ đặc biệt sủng ái . Bài hát có những ca từ tình tứ , du dương nhất .Trong các cuộc dạ tiệc thâu đêm , các ca nương , đào hát rất thích hát bài nầy .
 Trần Hậu Chủ (553-604 ) là một vị vua cuối cùng của họ Trần - là một ông vua nổi tiếng phong tình , ham mê thi ca , nhạc tửu , nhất là gái đẹp . Ông bị mất nước trong một cơn say khước : Say rượu , say thơ , say nhạc , say tình bên cạnh người đẹp Trương Lệ Hoa đang hát khúc Hậu đình hoa. Rồi từ đó cái tên Trần Hậu Chủ gắn liền với tên Hậu đình hoa - trở thành điển tích của vết nhơ vong quốc .
    Mãi đến 200 năm sau , những ca nhi vẫn còn mê hát khúc hát nầy trong các cuộc vui chơi trác táng , yến tiệc linh đình . Dù trong hoàn cảnh nước mất nhà tan , các thương nữ vẫn bình nhiên hát khúc nhục ca nầy . Thi hào Đỗ Mục ( 803 - 852 ) một đêm đổ bến Tấn Hoài gần kề quán rượu bỗng nghe vẳng lại từ bên sông tiếng hát của một thương nữ đang hát khúc ca Hậu đình . Đỗ Mục đọng mối cảm hoài sáng tác bài thơ BẠC TẦN HOÀI  ( Tần Hoài Dạ Bạc ) .
                             Yên lung hàn thủy nguyệt lung sa 
                              Dạ bạc Tần Hoài cận tửu gia 
                              Thương nữ bất tri vong quốc hận 
                              Cách giang do xướng Hậu đình hoa 

    Dịch xuôi :   Khói lan tỏa trên mặt nước lạnh , ánh trăng lan tỏa trên cát . Đêm đến đậu thuyền trên bến sông Tần Hoài gần quán rượu . Ca nhi không biết mối hận mất nước . Ở bên kia sông còn hát khúc Hậu đình hoa .
 
    Trong thể thơ thất ngôn tứ tuyệt , thường câu thơ cuối chứa đựng nội dung biểu đạt mà tác giả muốn gởi gắm tâm tình của minh vào bài thơ . Về sau bài thơ nầy được nhiều người dịch ra thơ , mỗi người dịch đều trung thành với nguyên tác song thái độ đối với nhân vật "thương nữ " thì mỗi người mỗi khác . Có người vừa trách móc vừa thương hại , có người vừa trách móc vừa khinh miệt .

                    Nhóm thứ nhất gồm có những dịch giả sau đây :

     - Lâm Trung Phú : Cô gái vô tình quên mất nước 
                                     Hậu đình hoa hát vọng sang sông 

   - Trần Trọng San : Cô gái không hay buồn mất nước 
                                  Bên sông còn hát Hậu đình hoa 


   - Nguyễn Hàm Ninh : Thương nữ biết chi sầu mất nước 
                                       Cách sông hát khúc Hậu Đình hoa 

   - Khương Hữu Dụng :Cô gái biết chi hờn mất nước 
                                       Cách sông còn hát Hậu đình hoa 


 Nhóm trên có người để nguyên từ " thương nữ " có người dịch là " cô gái " . Điều đó chứng tỏ có sự nhẹ tay , châm chước và cảm thông . Thật ra thương nữ có nghĩa là con hát , đào hát .
           
       Nhóm thứ hai gồm có những dịch giả sau đây :
       - Mộng Sơn :   Gái đêm quen sóng khuynh thành 
                                Bên sông hát khúc Hậu đình hoa chơi 
       - Hoàng Giáp Tôn  : Gái còn hát Hậu đình hoa 
                                        Hờn mất nước chẳng xót  xa trong lòng 
      - Phí Minh Tâm : Cô ả biết đâu hờn mất nước
                                   Bên sông còn hát khúc Đình hoa 

Nhóm dịch giả trên dịch Thương nữ ra Gái đêm , Gái , Cô ả , thể hiện thái độ coi khinh người ca nữ . Nhất là Mộng Sơn dùng từ Gái đêm hơi nặng tay .
  Dù dịch kiểu gì hay là diễn theo cách nào thì cô gái hát khúc nhục ca vong quốc giũa hoàn cảnh nước nhà nghiêng ngã vẫn bị chê trách . Do đâu và vì sao cô gái phải chịu nỗi hàm oan nầy ? Phải chăng đây là định nghiệp của kiếp cầm ca . Vì nghệ thuật và vì kế mưu sinh - phải làm đẹp lòng khách mua vui . Chẳng qua là vì khúc hát đã biến thành vết nhơ của Trần Hậu Chủ . Trần Hậu Chủ vì ham tửu sắc , thi ca để xảy ra mất nước , bị người đời sau nguyền rủa . Trách hôn quân sao không trách nịnh thần - đám học sĩ bao quanh ông ta . Giữa lúc đất nước ngã nghiêng , dân tình điêu đứng , đám học sĩ không dùng tài học của mình để can gián vua mà lại bẻ cong ngòi bút , làm thơ xướng họa , vịnh nguyệt thưởng hoa hầu hưởng chút hương thừa rượu cặn . Thời nào cũng vậy , ngụy trí thức tuy có học hàm học vị nhưng cam chịu kiếp sống vong thân , làm con rối cho quân quyền giựt dây .

   " Quốc gia hưng vong , thất phu hữu trách " câu nói của người xưa vẫn còn tươi nguyên giá trị . Sự hưng thịnh hay tiêu vong của nước nhà thì kẻ thất học cũng phải có trách nhiệm huống chi người có học . Yêu nước là trách nhiệm của mỗi công dân . Không ai được quyền thoái thác trách nhiệm nầy cho người khác và cũng không ai được độc quyền yêu nước . Yêu nước không nhất thiết là phải cầm súng . Mỗi người thể hiện quyền yêu nước theo cách của họ và tùy vào khả năng điều kiện có thể . Thái độ trút hết trách nhiệm cho cô thương nữ là không công bằng .
   Bài thơ Bạc Tần Hoài cách chúng ta hơn một ngàn năm mà chừng như cái sầu mất nước vẫn còn âm ỉ : Mất biển đảo , mất những vị trí chiến lược trên đất liền , mất nguồn nước sông Mê- Kông , mất ngư trường đánh cá , mất nguồn hải sản , mất an toàn thực phẩm chẳng ngang bằng mất nước ư ?

    Hai câu thơ cuối trong bài thơ của Đỗ Mục như một lời chê trách , lời cảnh báo những ai quay lưng lại với mệnh nước ; những ai bằng lòng với những lợi quyền nhỏ mhoi , bình an giả tạm để đắm mình trong những trò vui chơi giải trí . Bộ máy công quyền nắm vai trò định hướng thông tin đại chúng , bám sát các hoạt động giải trí tuyên truyền . Do vậy người dân chỉ có thể nói một chiều , nghĩ một hướng , làm một kiểu ,...Thậm chí một MC chỉ chia sẻ lại hình ảnh cá chết từ một kênh truyền hình cũng bị đem ra đấu tố , hạch hỏi ...


      Những ai còn có lương tri , lương thức , còn băn khoăn đến vận nước , đến dân tộc , tổ quốc đều bị nhóm lợi quyền quy kết là có ý đồ lật đổ chính quyền .Biết hận mất nước là một chuyện , nhưng làm thế nào để cứu nguy dân tộc lại là điều không dễ !