Thì ra con người thường sợ hãi vì những chướng ngại do chấp thủ, chấp hữu, chấp danh, chấp ngã,...con người ta sợ hãi, hốt hỏang trước cái chết đã đành nhưng trong lúc đang sống vẫn cứ nơm nớp sợ hãi. Chúng sanh sợ hãi vì trong lòng chất chứa quá nhiều chướng ngại. Chướng ngại phần lớn gây ra bởi sự lừa lọc, dối trá, lấp liếm, lập lờ... Lộng giả thành chân. Tập khí sâu dày này khiến con người riết rồi không phân biệt được thật giả. Nhiều khi nói láo nhiều lần rồi chính mình cũng tin điều nói láo là thật. Sự dối trá càng ngày càng được hòan thiện bằng các tiêu chuẩn ngụy tạo mà cứ cho là sự chuẩn xác. Tính chuẩn xác dần dà lên ngôi rồi tính chân xác vắng bóng trong mọi họat động của con người. Thật ra giữa chuẩn xác và chân xác khác nhau nhiều lắm.
Chuẩn xác là thước đo do quy ước xã hội hoặc định chế chính trị đặt ra. Nhận thức mang tính chuẩn xác là sản phẩm của triết học phạm trù (phylosophie catégorique) . Theo đó cái gì hợp với tiêu chuẩn, khái niệm là đúng. Mọi việc đều phải được chuẩn hóa, ví dụ như chuẩn hóa trình độ, chuẩn hóa bằng cấp, chuẩn hóa học hàm học vị.v.v....Tuy vậy sự chuẩn xác này thường chỉ là hình thức, phần lớn không có thực học, thực tài, thực lực. Xã hội bây giờ không đủ chuẩn cũng cố gắng nâng chuẩn cho được chuẩn.
"Chuẩn xác không chân xác
Chân xác không chuẩn xác
Lo chuẩn không lo chân
Lần khân trong biển mộng"
Hệ quả của việc nâng chuẩn bừa bãi này là con người quen thói tư duy theo kiểu nói một chiều, nghĩ một phía, làm một kiểu.
Trên đây là chuẩn xác, còn chân xác thì sao ?
Chân xác là thực tại như nó có (như thị), nghĩa là thực tại không bị vo tròn, bóp méo, xuyên tạc, biến thái... Nhìn dây thừng ra con rắn. Tất cả sự chân xác đều hiển lộ minh bạch. Nếu tư duy theo kiểu chân xác thì chẳng có gì chướng ngại và do đó không phải sợ hãi. Con người chỉ lo chuẩn xác mà không lo chân xác, sống trong phù phép dối trá, kiểu anh chàng phù thủy trong truyện cổ tích sai âm binh đánh cây cau đằng trước ra đằng sau để cho vợ anh ta sai âm binh đánh cây cau đằng sau ra đằng trước. Sợ hãi là thuộc tính của vô minh, vì vô minh là tính cách không chân xác của nhận thức.
Suy cho cùng chuẩn xác cũng là vô minh.
"Tâm vô quái ngại cố vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng" có nghĩa là tâm mà không chướng ngại thì tâm không bị sợ hãi. Tâm không sợ hãi là tâm lúc nào cũng tự tại .
Về mặt ngôn ngữ có khi chuẩn xác mà không chân xác. Có khi chân xác mà mới nghe như không chuẩn xác. Ai có đọc kinh Kim Cang sẽ thấy rõ điều này. Ví dụ như nói về cái không tự tính của vạn hữu, Phật lặp đi lặp lại cách nói kiểu như :" Chúng sanh mà không phải chúng sanh mới là chúng sanh". Không tự tính là do mọi sự hiện hữu được cấu thành bởi những yếu tố không phải nó. Ví dụ như nói đến giấy là phải nói đến bột giấy, rừng cây. người thợ, mặt trời, mưa, nắng...
Cũng cách nói như vậy, Pascal cho rằng "Chân đạo đức chế giễu đạo đức". Còn Lão Tử thì cho rằng "Thượng đức bất đức". Sự chuẩn xác là do con người đặt ra làm thước đo để thẩm định giá trị của sự vật.Còn tính chân xác là đại luật vốn có của vũ trụ, là chân như. Người ta định nghĩa Vô minh là tính cách không chân xác của nhận thức. Chuẩn xác vẫn là vô minh.
Ngòai ra còn một hình thái khác của vô minh là lo bất cập mà không sợ thái quá. Trong khi đó bất cập và thái quá đều tồi tệ như nhau.
"Đời chỉ lo bất cập
Mà không sợ thái quá
Thái quá như bất cập
Đều họ hàng nhà ma"
Bất cập hay thái quá đều như quả lắc đồng hồ, từ đầu cực đoan này đến đầu cực đoan kia. Cực đoan là mầm mống gây ra thù địch và kỳ thị.
Con người ngày nay chẳng chịu chọn con đường giữa, con đường trung đạo. Thi sĩ Bùi Giáng có mấy câu thơ rất hay về con đường này :
"Xin chào nhau giữa con đường
Mùa xuân phía trước miên trường phía sau
Xin chào giữa bước chân ra
Chết từ sơ ngộ màu hoa trên ngàn"
Bát Nhã Tâm Kinh là tinh yếu của cả bộ kinh Bát Nhã. Bồ Tát Quán Tự Tại khẳng định "Bát Nhã Ba La Mật Đa là linh chú đại thần, linh chú đại minh, linh chú vô thượng, linh chú tuyệt đỉnh" là chân lý bất vọng, có năng lực tiêu trừ mọi khổ nạn. Trong một xã hội bát nháo, đảo điên, vàng thau lẫn lộn, con người điên đảo bởi sự sợ hãi. Trì tụng một cách tinh chuyên miên mật linh chú này sẽ không còn sợ hãi.